Numune ve Kan Alma Birimi İşleyişinin Yapay Zeka Destekli Otomatizasyonu

Sağlık Bakanlığının dipnotta verilen sitesinden alıntıdır.

SBÜ İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Merkez Numune ve Kan Alma Birimimize ortalama günde 1000 başvuru olmaktadır. Düzenleme öncesinde her bir hastanın önce kayıt ve numune kabı hazırlatma sırasına, sonrasında da kan verme sırasına girmesi gerekiyordu. Birime ilk başvuru için kayıt yapıldıktan sonra numune kapları ve tüpleri numune verecek kişiye veriliyordu. Bu şekilde başvuran kişi bu kez kan aldırmak ya da numune vermek için tekrar sıraya giriyordu. Herhangi bir numaralandırma sistemi ve hastanın genel durumuna göre bir önceliklendirme seçeneği olmadığından hastalar genel durumu, yaşı fark etmeksizin uzun bekleme sürelerine maruz kalıyordu. Kan alma biriminde kan veren bireylerin bekleme süresi ile kaygı düzeyleri ve işlem sırasında hissedilen ağrı arasındaki ilişki olduğu bilinmektedir. Ayrıca, kan alma ünitesinde hastanın farklı aşamalarda aç bir halde çoğunlukla da ayakta beklemesi hasta memnuniyetini oldukça azaltan bir durumdur. Ancak bu beklemelerin memnuniyet azaltıcı etkisinin ötesinde bazı test sonuçları üzerine olumsuz yansımaları da mevcuttur. Örnek olarak, 8-12 saatlik açlık süresinin uzaması aslında yüksek olan glukoz düzeyinin normal değer aralığına girmesine neden olabilir. Açlık uzamış bekleme süresi, filebotominin invaziv bir işlem olması vb. etkenlere bağlı olarak artan stres adrenokortikotropik hormon (ACTH), kortizol, dehidroepiandrosteron, prolaktin, tiroid stimülan hormon gibi testlerin yanlış olarak yükselmesine yol açarak hatalı tanı ve tedaviye yol açabilir. Yüksek volümlü kan alma ünitelerinde istenmeyen kuyruklara bağlı ayakta beklemenin yarattığı postural değişikliklerin de biyokimyasal testler üzerine olumsuz etkileri oluştuğu bildirilmiştir. Test istek sonuç sürelerinin uzaması, tanı ve tedavide gecikmelere neden olarak hasta güvenliğini olumsuz etkilemesinin önüne geçilmelidir.

Sağlıkta Kalite Standartları ve Tıbbi Laboratuvar Yönetmeliği gibi düzenlemeler gereğince; numune alımı için gereken numune türü, varsa ön hazırlık bilgileri, numune alımı ile ilgili kurallar, numune transfer koşulları ve sonuç verme süreleri gibi düzenlemeleri sağlamak, numune reddini azaltmak hatta tamamıyla sıfırlamak gerekmektedir. Bu nedenle, kan alma işleminde, hekimin hastadan test istemi ile başlayan süreçte yer alan tüm kaynaklara (insan veya makina) ne yapılması gerektiğini, ne zaman yapılması gerektiğine dair tüm talimatların sistem tarafından verilmesi ve verilen işlerin takip ve koordinasyonunun yine sistem tarafından otonomik olarak sağlanması sayesinde mevcut süreçteki hatalar ortadan kaldırılmıştır. Hasta ve numune güvenliği için hastanın numune kabı ve numunelerle temasının önüne geçilmiştir. Yine kan alma ünitesinde standardize bir sistem oluşturmak suretiyle hatalı etiketleme, yanlış hastadan numune alınması, hatalı numune tüpü alımı ve uygunsuz alınmış numune şeklinde oluşabilecek numune retleri azaltılarak hem hasta memnuniyeti arttırılmış, hem de tanı ve tedavide gecikmelerin yaşanması önlenmiştir.

Sistem ne zaman ve kimin tarafından numune alındığı bilgilerini ve numune alan filebotomist/hemşire performansının izlenmesini sağlayabildiğinden numune alma süreci şeffaf ve izlenebilir hale gelmiştir. Sistemin sağladığı önemli avantajlardan biri de içeriğindeki yapay zeka alt yapısı sayesinde poliklinikten numune alma ünitesine gelecek olan hasta sayısı üzerinden anlık olarak birimde ihtiyaç olacak filebotomist/hemşire sayısını belirlemesidir.

Uygulama bilgileri

Tıbbi Biyokimya ve Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarlarının ortak sorumluluğunda hizmet veren Kan ve Numune Alma Birimimizde halen kullanılmaktadır.

Uygulama 11 Ekim 2017 tarihinden başlanmıştır ve halen hastanemiz Merkez ve Bornova Onkoloji Numune ve Kan Alma Birimlerinde uygulanmaktadır.

Uygulamanın amacı kan alma birimlerinde oluşan uzun kuyrukların ve numune alımı sırasında oluşan sorunların ortadan kaldırılması idi. Sistemin verimli ve etkin kullanımı için gerekli donanım ihtiyacı belirlendi. Hastaların sesli çağrı sistemini izleyebilmesi için 2 adet 40''ekran bekleme salonuna yerleştirildi. Hastaların kan alma sistemine giriş yapabilmeleri ve hasta karşılama için Sağlık Bakanlığı genelgesi doğrultusunda öncelikli hastaların, sıra harici sisteme dahil edilmesine de izin veren 3 adet kiosk cihazı giriş kapılarına yerleştirildi.

Kan alma işleminde, hekimin hastadan test istemi ile başlayan süreçte yer alan tüm kaynaklara (insan veya makina) ne yapılması gerektiğini, ne zaman yapılması gerektiğine dair tüm talimatların sistem tarafından verilmesi ve verilen işlerin takip ve koordinasyonunun yine sistem tarafından otonomik olarak sağlanması sayesinde mevcut süreçteki hatalar ortadan kaldırılmıştır. Hasta ve numune güvenliği için hastanın numune kabı ve numunelerle temasının önüne geçilmiştir. Yine kan alma ünitesinde standardize bir sistem oluşturmak suretiyle hatalı etiketleme, yanlış hastadan numune alınması, hatalı numune tüpü alımı ve uygunsuz alınmış numune şeklinde oluşabilecek numune retleri azaltılarak hem hasta memnuniyeti arttırılmış, hem de tanı ve tedavide gecikmelerin yaşanması önlenmiştir.

Orijinal Makaleden Alıntı¹

Yukarıda belirtilen çalışma sonrasında ilave bir çalışma ile Tepecik EAH Bornova Ek Binasında etiketleme robotu NESLİ başarı ile uygulanmıştır.

Bu çalışmada tüpler manüel müdahale olmadan robotlar tarafından seçilerek etiketlenmekte ve hasta hemşire masasına ulaştığında robot tarafından doğrudan hemşireye sunulmaktadır.

Böylece etiketleme için gerekli işgücünden tasarruf sağlanmıştır. İlave olarak etiketleme için salonda sekreter buluması gerekmediğinden, hasta-personel teması da en aza indirilmiştir. Böylece Covid-19 şartlarında birimin fonksiyonlarına daha güvenli olarak devamına katkıda bulunulmuştur

Bu ilave uygulamanın youtube bağlantısı: https://www.youtube.com/watch?v=IaXI9gJ8vrM&t=17s

¹https://iyiuygulamaornekleri.saglik.gov.tr/TR,82856/numune-ve-kan-alma-birimi-isleyisinin-yapay-zeka-destekli-otomatizasyon.html